Słownik przydatnych pojęć kosmetycznych

Słownik pojęć kosmetycznych

Absolut  

olejek absolutny – olejek eteryczny zawierający niemal wyłącznie lotne związki zapachowe.  Absoluty, podobnie jak same olejki eteryczne wyodrębniane są w procesie ekstrakcji, wymrażania i destylacji.

AHA

 (Alpha Hydroxy Acids) - alfahydroksykwasy  - naturalne kwasy owocowe stosowane w eksfoliacji. 

Antyoksydanty 

inaczej nazywane przeciwutleniaczami, są to związki posiadające zdolność wyłapywania wolnych rodników, wstrzymując lub opóźniając niepożądane procesy utleniania.  Najczęściej są to naturalne związki chemiczne występujące w roślinach, których zadaniem jest wspieranie naturalnych mechanizmów obronnych. Do najpopularniejszych antyoksydantów należą witaminy, choć zdolność do usuwania wolnych rodników przypisywana jest wielu innym związkom, m.in. melatoninie, flawonoidom, niektórym metalom śladowym oraz białkom.

Aromaterapia

jedna z metod medycyny naturalnej, polegająca na wprowadzeniu do organizmu naturalnych substancji chemicznych pochodzących z olejków eterycznych poprzez skórę lub płuca. Bez względu na sposób aplikacji olejku eterycznego (w postaci kosmetyku, kąpieli, masażu czy wziewnie), w pierwszej kolejności oddziałują one na zmysł węchu. Olejki eteryczne w zależności od sposobu podania mogą oddziaływać na psychikę poprzez nerwy węchowe oraz quasifarmakologicznie na noso-gardziel, krtań, tchawicę, oskrzela, płuca oraz skórę (w zależności od sposobu podania).

Cellulit

schorzenie estetyczne objawiające się nierównościami i uwypukleniami skóry w obrębie ud, brzucha, pośladków czy ramion. Powstaje głównie u kobiet. 

Colipa

Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego, Toaletowego i Perfumeryjnego reprezentujące interesy europejskiej branży kosmetycznej od 1962 roku. Jej misją jest zaspokojenie pragnienia konsumentów na nowe, ulepszone i bezpieczne kosmetyki oraz dostarczenie przydatnych, bardziej szczegółowych informacji o produkcie. Colipa reprezentuje interesy ponad 4000 firm, począwszy od największych międzynarodowych producentów kosmetyków po małe, rodzinne firmy działające na rynkach niszowych. Aktualnie Colipa funkcjonuje pod nazwą Cosmetics Europe.

COSMOS 

(Cosmetics Organic Standard), grupa robocza zawiązana w 2002 roku przez wiodące organizacje certyfikujące kosmetyki naturalne i organiczne (COSMEBIO/ECOCERT, BDIH, SOIL ASSOCIATION, ICEA). Celem COSMOS było wprowadzenie jednolitych standardów certyfikacji kosmetyków ekologicznych.

DIY 

skrót zapożyczony z języka angielskiego, pełna nazwa "Do it yourself" – określenie idei związanej z samodzielnym, niekomercyjnym wykonywaniem różnych prac bez pomocy profesjonalistów. 

ECOCERT 

francuska organizacja kontroli i akredytacji produktów organicznych I ekologicznych, zaaprobowana w ponad 80 państwach na całym świecie. Posiada oddziały również w innych krajach.  Certyfikacja ECOCERT jest nieobowiązkowa i przyznawana odpłatnie po spełnieniu przez producenta kosmetyku wielu restrykcyjnych wymagań narzucanych przez organizację.

Eksfoliacja 

złuszczanie naskórka, peeling

Emolient 

substancje będące składnikami fazy olejowej kosmetyku. Po aplikacji produktu na skórę, są głównymi składnikami warstwy okluzyjnej, powstającej po odparowaniu wiekszości wody i składników lotnych. Kosmetyczne działanie emolientów polega na zmiękczaniu, wygładzaniu i natłuszczaniu powierzchni skóry lub włosów. Wchodząc w skład okluzji ograniczają TEWL. Niektóre posiadają zdolność uzupełniania braków powstałych w cemencie międzykomórkowym. Ich obecność w kosmetyku wpływa na właściwości reologiczne preparatu, jak rozprowadzanie, rozsmarowywanie, wchłanianie tłuszczenie, itp.

Emulgator 

związek chemiczny należący do środków powierzchniowo czynnych (surfaktantów) umożliwiający powstawanie emulsji.  Emulsja jest układem dwóch  niemieszających się ze sobą faz (wodnej i olejowej). Otrzymanie emulsji, która w określonym czasie nie ulegnie rozwarstwieniu (rozdzieleniu na odrębne fazy) wymaga obecności związków stabilizujących jak emulgatory. Emulgatory o niskim HLB będą promowały powstawanie emulsji typu woda w oleju – w/o (gdzie krople oleju są rozproszone w ciągłej fazie wodnej), natomiast emulgatory o wysokim HLB będą promowały powstawanie emulsji typu olej w wodzie – o/w (gdzie krople wody są rozproszone w ciągłej fazie olejowej).

Gruczoły apokrynowe 

występują w okolicy pach, pachwin, narządów płciowych, brodawek sutkowych. Oprócz wody wydzielają tłuszcze, sterole, cukry, białka i inne związki, które rozkładane są przez bakterie znajdujące się na powierzchni skóry, powodując tym samym powstawanie nieprzyjemnego zapachu. Praca gruczołów apokrynowych sterowana jest hormonalnie i emocjonalnie. Ich funkcja nie jest do końca poznana.

Gruczoły ekrynowe 

rozmieszczone są na całym ciele, w największych ilościach na dłoniach i podeszwach. Odgrywają kluczową rolę w termoregulacji organizmu. Wydzielają hipotoniczny wodny roztwór soli mineralnych (związki sodu, potasu, wapnia, magnezu i in.) oraz mocznik, kwas mlekowy, węglowodany a nawet lipidy. Ten rodzaj potu wydziela się stale, współtworząc płaszcz wodno-lipidowy skóry. Czynnikami sterującymi wydzielanie potu są czynniki hormonalne, klimatyczne, pokarmowe oraz emocjonalne.

IFRA 

International Frangrance Association - Międzynarodowe Stowarzyszenie Substancji Zapachowych mające na celu stworzenie reguł i zasad produkcji i stosowania substancji zapachowych. Stowarzyszenie wydaje wytyczne zwane standardami IFRA, dotyczące bezpieczeństwa stosowania substancji zapachowych. Nie stanowią one jednak norm jakościowych.

INCI 

Jest to ujednolicona nomenklatura składników kosmetycznych (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients) obowiązująca na terenie UE, stworzona w celu ułatwienia ich identyfikacji. Wszystkie składniki kosmetyków muszą zostać wymienione na opakowaniu produktu, według nazewnictwa INCI, w kolejności od największego udziału procentowego. Surowce występujące poniżej 1% mogą być wymienione na końcu spisu w dowolnej kolejności.

Keratyna 

to nierozpuszczalne w wodzie białka fibrylarne, wytwarzane przez keratynocyty. Aktualnie scharakteryzowano ponad 30 różnych keratyn, 20 dla skóry i 10 dla włosów. Podstawowymi aminokwasami wchodzącymi w skład keratyny są cysteina, kwas glutaminowy, seryna, kwas asparaginowy, glicyna, walina, leucyna, prolina, treonina oraz arginina.

Koenzym Q10

to jeden z najsilniejszych przeciwutleniaczy, który hamuje procesy fotostarzenia. Obecny jest niemal w każdej komórce ciała, gdzie stanowi barierę przed stresem oksydacyjnym. Za główne źródło przedwczesnego starzenia się skóry uznaje się promieniowanie UV (głównie UVA), które generuje powstawanie wolnych rodników, co z kolei prowadzi do peroksydacji lipidów i powstawania głębokich bruzd.

Kolagen 

główne białko skóry właściwej, odpowiada za jędrność, gęstość i elastyczność skóry. Wraz ze starzeniem się organizmu, ilość kolagenu w skórze ulega znaczącej redukcji, tym samym zmniejsza się jej zdolność do utrzymania właściwego nawilżenia. Skóra z wiekiem robi się cieńsza, wygląda starzej, czego efektem są zmarszczki. 

Kwas hialuronowy 

należy do najbardziej popularnych składników preparatów kosmetycznych. Kosmetyki z kwasem hialuronowym zapobiegają utracie wody przez naskórek, silnie nawilżają zewnętrze, jak i głębsze warstwy naskórka, działają antyoksydacyjnie i zapobiegają starzeniu się skóry. Jego właściwości odmładzające są tak oczywiste, że wiele osób stosuje go zamiast bardziej inwazyjnych metod odświeżania wyglądu. Kwas hialuronowy przyjmuje formę różnych roztworów oraz sypkiego proszku, między innymi: HMW (wielkocząsteczkowy) i ULMW (niskocząsteczkowy). Niskocząsteczkowe kwasy hialuronowe penetrują naskórek i zwiększają syntezę kolagenu, skutecznie ją odżywiając i nawilżając. działają antyoksydacyjnie.  Posiadają podobne właściwości zatrzymywania wody jak kwas hialuronowy wysokocząsteczkowy (HMW), lecz nie pozostawiają uczucia lepkości na skórze. Natomiast HMW działają nawilżająco, filmotwórczo i przyspieszają regenerację naskórka. Wybierz kwas hialuronowy dla Twojej skóry i dodaj jako składnik serum, żelu do twarzy, kremu lub użyj w postaci roztworu wodnego.

Liczba HLB 

równowaga hydrofilowo-lipofilowa (hydrophilic lipophilic balance) – jest liczbą określającą stopień polarności środków powierzchniowo czynnych (surfaktantów), w tym również emulgatorów. Niskie HLB oznacza, że SPC chętniej rozpuszcza się w rozpuszczalnikach niepolarnych (np. oleju roślinnym), natomiast wysokie HLB oznacza, że SPC chętniej rozpuszcza się w rozpuszczalnikach polarnych (np. wodzie). W związku z powyższym emulgatory o niskim HLB będą promowały powstawanie emulsji typu woda w oleju – w/o (gdzie krople oleju są rozproszone w ciągłej fazie wodnej), natomiast emulgatory o wysokim HLB będą promowały powstawanie emulsji typu olej w wodzie – o/w (gdzie krople wody są rozproszone w ciągłej fazie olejowej).

Lipidy 

związki chemiczne nierozpuszczalne w wodzie, do których zalicza się woski, tłuszcze, sterole, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K),  fosfolipidy i wiele innych grup. Lipidy  są stosowane w kosmetyce głównie w celu nawilżenia skóry. Tworzą delikatny film ochronny na skórze, który zatrzymuje ucieczkę wody z naskórka. Lipidy biorą udział w regeneracji, łagodzą podrażnienia i poprawiają kondycję skóry.

Okluzja 

cienka warstwa (film) powstająca na skórze po aplikacji kosmetyku. Jej zadaniem jest ochrona skóry przed nadmierną utratą wody. W przypadku kremów, balsamów i lotionów, okluzja ma charakter lipofilowy i powstaje na skórze po odparowaniu z preparatu kosmetycznego większości wody i substancji lotnych.

Okluzja ciągła 

oznacza stworzenie na powierzchni skóry nieprzepuszczalnego, szczelnego  filmu, np. po naniesieniu na powierzchnię skóry gęstej maski. Tego typu okluzja nie powinna trwać dłużej niż kilka do kilkunastu minut.

Okluzja nieciągła 

oznacza stworzenie na powierzchni skóry półprzepuszczalnego filmu, pozwalającego na częściowe odparowywanie wody z powierzchni skóry. Tego typu okluzja powstaje po naniesieniu na skórę preparatu emulsyjnego lub na skutek naturalnie wytworzonego płaszcza hydro-lipidowego. 

Olej bazowy (nośnikowy) 

oznacza główny lipofilowy składnik kosmetyku, będący rozpuszczalnikiem (nośnikiem) dla pozostałych lipofilowych substancji aktywnych. 

Olejki eteryczne

ciekła, lotna substancja zapachowa o charakterze lipofilowym. W kosmetyce wykorzystywane są olejki eteryczne otrzymywane z owoców, kwiatów, skórek owoców, korzeni, kory czy drewna. Wyodrębnia się je z surowca roślinnego metodami fizycznymi, najczęściej przez destylację z parą wodną lub ekstrakcję. Są mieszaniną wielu aktywnych substancji chemicznych.

Peeling 

czyli złuszczanie to zabieg usunięcia z powierzchni skóry martwych, zrogowaciałych komórek. 

Peeling chemiczny 

zabieg z wykorzystaniem naturalnych kwasów alfa-hydroksylowych (AHA). Kwasy AHA działają na połączenia martwych komórek naskórka. Kiedy połączenia te są osłabione lub wręcz zerwane, martwe komórki naskórka mogą być łatwo usunięte z powierzchni skóry.

Peeling fizyczny (mechaniczny)

polega na masowaniu ciała ścierająco-peelingującą materią. Ważne jest aby surowiec peelingujący (eksfoliant) był drobny i jednolity gdyż użycie niewłaściwego materiału może doprowadzić do uszkodzenia skóry. Aby peeling był przyjemniejszy i łatwiejszy do przeprowadzenia do substancji ścierającej np. soli morskiej dodaj oleje roślinne oraz olejki eteryczne. Oprócz zapewnienia poślizgu oleje będą również skutecznie regenerować i pielęgnować skórę.

pH

skala kwasowo - zasadowa wodnych roztworów związków chemicznych.  Określana jest na podstawie aktywności jonów [H3O+] w roztworach wodnych. Odczyn skóry (pH powierzchni skóry) jest lekko kwaśny i mieści się w granicach pomiędzy 4,2 - 6.

Płaszcz hydrolipidowy skóry 

naturalny, ochronny płaszcz wodno-lipidowy naszej skóry powstały w wyniku wymieszania się składników sebum z potem oraz lipidami budującymi powierzchniowe warstwy bariery naskórkowej.

Proteiny 

czyli białka to podstawowy budulec organizmu. Stosowane w kosmetyce do pielęgnacji skóry i włosów. Nawilżają i uelastyczniają skórę. 

Przydatki skórne 

powstają z nabłonka tworzącego naskórek i są specyficzne dla wszystkich ssaków. Zaliczamy do nich wełnę, wąsy, pióra, paznokcie, rogi, łuski i kopyta. Ich podstawową funkcją jest ochrona ciała przed czynnikami środowiskowymi (ciepło, zimno, światło słoneczne itp.) oraz urazami.

REACH 

(Registration, Evaluation and Authorisation of Chemicals) - rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1907/2006 dotyczące bezpiecznego stosowania chemikaliów, poprzez ich rejestrację i ocenę, oraz w określonych przypadkach udzielanie zezwoleń lub ograniczeń w handlu.

Reologia kosmetyku 

sformułowanie opisujące formę kosmetyku pod względem jego lepkości i konsystencji. Pojęcie to odnosi się m.in. do plastyczności i płynności preparatu kosmetycznego jakim może być układ jednorodny lub niejednorodny, np. pasta, żel, emulsja, zawiesina, zawiesina ziarnista, mieszanina substancji stałych itp.

Sebum 

łój skórny, wydzielany przez gruczoły łojowe znajdujące się przy mieszku włosowym. W zależności od obszaru ciała, gruczoły łojowe pracują z różną intensywnością.  W skład sebum wchodzą glicerydy, woski, wolne kwasy tłuszczowe, skwalen, estry steroli i cholesterol. Ilościowy udział poszczególnych związków jest dość osobniczy i może zależeć od płci, wieku, jak również pracy układu hormonalnego. Lepkość i intensywność wydzielania sebum zmienia się w okresie dojrzewania, okresie menopauzalnym, podczas andropauzy, w czasie ciąży, jak również w zależności od fazy cyklu miesiączkowego.

Substancje higroskopijne 

substancje, które wykazują zdolność do pochłaniania i wiązania wilgoci z otoczenia, w jakim się znajdują, np. parę wodną z powietrza. 

Substancje hydrofilowe 

substancje wykazujące powinowactwo do wody – inaczej ujmując „lubiące” wodę.  Substancje hydrofilowe chętnie rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych, takich jak woda.

Substancje lipofilowe 

substancje, które nie wykazują powinowactwa do wody – inaczej ujmując „nie lubiące” wody. Substancje lipofilowe wykazują skłonność do rozpuszczania się w tłuszczach, olejach oraz rozpuszczalnikach niepolarnych.

Stratum corneum 

czyli warstwa rogowa jest najbardziej zewnętrzną warstwą naskórka, oddzielającą organizm od świata zewnętrznego. Stratum corneum zbudowane jest z cementu międzykomórkowego oraz zawieszonych w nim korneocytów. Warstwa ta stanowi barierę ochronną nieprzepuszczalną dla większości związków chemicznych oraz zapobiegającą nadmiernej utracie wody.

Strefa T 

oznacza obszar twarzy obejmujący czoło, nos, płatki nosa oraz brodę. Obszar ten może odznaczać się intensywnym wydzielaniem sebum (łoju) przez gruczoły łojowe, powodując błyszczenie i świecenie wymienionych stref twarzy.

Testy obciążeniowe (mikrobiologiczne) 

badanie obciążeniowe zwane inaczej Testem Konserwacji (Challenge Test) polega na wprowadzeniu w warunkach laboratoryjnych do próbki produktu drobnoustrojów z grupy bakterii, drożdży lub pleśni. Następnie zaszczepiony produkt pozostawia się w odpowiednich warunkach na określony czas. Po jego upływie dokonuje się posiewów zakażonego produktu w celu określenia stopnia redukcji drobnoustrojów pod wpływem działania środków konserwujących. Układ konserwujący uznaje się za prawidłowy, jeżeli po określonym czasie kontaktu produktu z drobnoustrojami, w zaszczepionym kosmetyku następuje wymagany spadek lub nie dochodzi do wzrostu drobnoustrojów.

TEWL 

Transepidermalna utrata wody (Transepidermal Water Loss) definiowana jest jako ilości wody, która dyfunduje z wnętrza ciała, poprzez skórę, do otaczającej atmosfery.

Ujście mieszka włosowego (popularnie nazywane porami) 

stanowi wąski otwór (kanalik) wyprowadzający włos na powierzchnię skóry. Tym samym kanalikiem na powierzchnię skóry wydostaje się sebum z gruczołów łojowych. Przy nieprawidłowej keratynizacji ujście mieszka włosowego może ulec zaczopowaniu, powodując powstawanie zaskórników.

q.s. quantum sanis 

sformułowanie q.s. używane jest w odniesieniu do ilości zastosowanego surowca (związku chemicznego). Zastosowanie danego składnika w dawce „quantum satis” oznacza, iż użyto go w najmniejszej możliwej ilości, niezbędnej do osiągnięcia zamierzonego celu, np. konserwacji. 

Zlewka 

naczynie laboratoryjne o płaskim dnie i cylindrycznym kształcie przypominającym szklankę. Jest wykonana z odpornego na gwałtowne zmiany temparatury hartowanego skzła. Pojemnośc zlewek może być różna, od kilku mililitrów do nawet kilku litrów. Idealna do odmierzania surowców i odczynników w domowym laboratorium