Perfumy DIY - zasady tworzenia własnej kompozycji

Czym jest kompozycja zapachowa?

Kompozycja zapachowa jest mieszaniną kilku lub kilkudziesięciu substancji zapachowych, które uwalniają się w różnym czasie, pod wpływem temperatury ciała i kontaktu z powietrzem. Dzięki różnym stopniom lotności poszczególnych substancji zapachowych, zapach perfum zmienia się wraz z upływem czasu. Zjawisko to nazywane bywa rozwojem zapachu lub ewolucją zapachu. Kompozycja zapachowa może składać się z syntetycznych substancji zapachowych, jak i tych naturalnych występujących w postaci olejków eterycznych. W naszym ECOSPA laboratorium do tworzenia perfum DIY stosujemy tylko 100% naturalne olejki eteryczne najwyższej jakości. 

Czym jest nuta zapachowa? Jak zbudowane są zapachy?

Nuta zapachowa stanowi podstawowy element kompozycji zapachowej. Jest to zapach pojedynczego składnika kompozycji zapachowej, którego woń jest od razu wyczuwalna i daje się nazwać, np. zapach róży, aromat pomarańczy, czy woń cynamonu. 

Kompozycja zapachowa złożona jest z trzech utrzymanych w jednej tonacji zapachowej nut, które wzajemnie się uzupełniają: nuty głowy, nuty serca i nuty bazy, inaczej nazywane nutami górnymi, środkowymi i dolnymi. 

Mieszanina dwu lub więcej substancji zapachowych, tworzących wspólną nutę nazywana jest z kolei akordem, np. akord cytrusowy, kwiatowy. Połączenie kilku akordów daje w efekcie kompozycję zapachową. Kompozycje zapachowe składają się z substancji charakteryzujących się określonym zapachem i ulatniających się w różnym czasie. Zapach i budowę perfum można łatwo zobrazować za pomocą piramidy. Wierzchołek piramidy tworzą ulotne nuty głowy - wyczuwalne, ale też zanikające najszybciej. Następnie mamy nuty serca - nieco bardziej trwałe, utrzymujące się dłużej oraz nuty bazy - ciężkie, uwalniające się najpóźniej, najwolniej zanikające. 

Ciekawostka

W jaki sposób odczuwamy zapach? Cząsteczki substancji zapachowych dostających się do nosa wraz z powietrzem, łączą się na powierzchni rzęsek węchowych z białkami tworzącymi wyspecjalizowane receptory. W nabłonku węchowym nosa znajdują się miliony receptorów węchowych, które w wyniku zetknięcia z daną substancją zapachową, wysyłają sygnał do układu nerwowego. Układ nerwowy sterujący narządem węchu przekształca sygnał we wrażenie zmysłowe – odczuwany zapach.

Nuta górna (głowy)

Nuta głowy jest wyczuwalna jako pierwsza po rozpyleniu perfum. Tworzą ją substancje o wysokiej lotności, które bardzo szybko odparowują. Nuta głowy utrzymuje się na skórze do maksymalnie 30 minut. Jest bardzo ważna, bo wpływa na pierwsze wrażenie, naszą pierwszą opinię o perfumach, które wąchamy.

W skład nuty głowy wchodzą na ogół:

• zapachy cytrusowe (m.in.: bergamotka, pomarańcza, limonka, grapefruit, mandarynka),
• lekkie zapachy owocowe (m.in.: arbuz, melon, gruszka),
• zapachy zielone i ziołowe (m.in.: mięta, ogórek, świeżo skoszona trawa, zielone liście, rozmaryn, tymianek, eukaliptus),
• zapachy korzenne (m.in.: imbir, cynamon, wanilia, czarny pieprz).

Nuta środkowa (serca)

Nuta środkowa jest nutą dominującą, tworzą ją substancje o średniej lotności. Wyczuwamy ją na ogół po 10-20 minutach kontaktu perfum ze skórą. 

W skład nuty serca wchodzą m.in.:

• zapachy kwiatowe (m.in.: róża, jaśmin, fiołek, konwalia),
• zapachy zielone (np. szałwia, rozmaryn),
• zapachy korzenne (np. goździki).

Nuta dolna (podstawy, bazy)

Nuta podstawy ma za zadanie stabilizować zapach, zapewniać perfumom trwałość. Tworzona jest przez substancje słabo lotne, o ciężkich, balsamicznych, głębokich aromatach. 

W skład nuty dolnej wchodzą:

• zapachy drewniane (np. sandał, paczula, cedr),
• zapachy ambrowe (ambra),
• zapachy zwierzęce (piżmo, cywet),
• zapachy skórzane (nuty naśladujące aromat palonego drewna, dymu, tytoniu),
• zapachy balsamiczne (mirra, kadzidło, balsam Peru).

Nuta bazy zawiera również utrwalacze – substancje które mają za zadanie poprawiać trwałość całej kompozycji. Charakteryzują się one małą lotnością, przez co obniżają lotność całej mieszaniny, często są bezwonne lub o słabo wyczuwalnym zapachu.

Jak tworzyć kompozycje zapachowe?

Sednem tworzenia kompozycji zapachowych jest wyselekcjonowanie odpowiednich, pasujących do siebie olejków eterycznych i połączenie ich w odpowiednich proporcjach.

Przygodę z tworzeniem perfum zacznij od powąchania jak największej ilości olejków eterycznych. Następnie przeprowadź próby mieszania olejków. Przy tworzeniu perfum wykorzystuje się 6-9 zapachów głównych i 3-6 subtelnych dodatków nadających kompozycji charakterystycznego, niepowtarzalnego zapachu. Tworzenie własnych perfum zacznij od 4-5 olejków eterycznych.

Wskazówka

Na początek stosuj proporcje: 5-10% nut podstawy + 30-70% nut serca + 10-40% nut głowy.

Mieszając olejki zacznij od nut serca, później dołącz nuty podstawy i na koniec nuty górne. Pamiętaj, by tworząc zapach dokładnie zapisywać ilość i rodzaj użytych olejków tak, by później można było zapach odtworzyć. Gdy dojdziesz do wprawy w łączeniu olejków eterycznych w misterne kompozycje zapachowe, możesz zastosować następujący algorytm:

Dla zaawansowanych

30% nut serca + 20% nut podstawy + 40% nut głowy oraz dodatkowo 5% nut głowa-serce (niuanse łączące nutę głowy i serca) + 5% nut serce-podstawa (niuanse łączące nuty serca i podstawy). Łączone nuty głowa-serce i serce-podstawa zapewniają płynne, niezauważalne przechodzenie poszczególnych etapów uwalniania zapachu.

Proporcje pomiędzy poszczególnymi nutami zależą również od przeznaczenia kompozycji - czy są to perfumy damskie/męskie, wody toaletowe, kosmetyki do pielęgnacji ciała, kosmetyki do mycia, szampony itd. W perfumach, które powinny utrzymywać się na skórze przez dłuższy czas przeważają nuty bazy i serca. W kompozycjach zapachowych przeznaczonych do szamponów czy żeli pod prysznic (produktów których zapach towarzyszy nam tylko w trakcie użytkowania) dominują nuty głowy. 

• Przygotowując lekkie, damske perfumy do stosowania na co dzień zastosuj proporcje: 25% nut dolnych, 35% nut środkowych i 40% nut górnych.
• W kosmetykach pielęgnacyjnych z kolei połącz nuty w proporcji: 30% nut podstawy, 40% nut serca i 30% nut głowy.

Sztuki, jaką jest komponowanie perfum nie da się zamknąć w matematycznych ramach. Skład Twojej kompozycji ogranicza tylko Twoja wyobraźnia i zmysł węchu.

Uwaga! 

Zanim przystąpisz do domowej produkcji perfum, sprawdź przeciwwskazania do stosowania wybranych olejków eterycznych (choroby, okres ciąży i karmienia piersią, stosowanie u dzieci). Niektóre olejki (np. bergamotowy, cytrynowy, arcydzięglowy) mogą działać fotouczulająco – nie stosuj ich latem, ani w trakcie ekspozycji skóry na słońce. Przed zastosowaniem olejków eterycznych i ich mieszanin wykonaj próbę uczuleniową.

Jak tworzyć perfumy?

Jeżeli udało Ci się skomponować interesującą kompozycję zapachową, jesteś już gotowy, aby przygotować własne perfumy DIY. Przemysłowy proces wytwarzania perfum jest dosyć długotrwały i pracochłonny. Obejmuje następujące etapy:

1. Opracowanie kompozycji zapachowej.
2. Rozcieńczenie kompozycji zapachowej alkoholem etylowym.
3. Odstawanie i dodawanie wody – mieszanina kompozycji i alkoholu odstawiana jest na kilka dni, a następnie dodawana jest określona w recepturze ilość wody destylowanej. Czas odstawania potrzebny jest po to, by mogły zajść reakcje chemiczne pomiędzy poszczególnymi składnikami kompozycji.
4. Dojrzewanie – wodno-alkoholowy roztwór kompozycji zapachowej pozostawia się następnie do leżakowania (proces dojrzewania). Wody toaletowe i perfumowane dojrzewają 1,5-3 miesięcy, perfumy 3-6, czasami nawet 12 miesięcy. Tak długie okresy stosowane są w tradycyjnej metodzie produkcji perfum, przy produkcji masowej skraca się je za pomocą zastosowania odpowiednich metod (ogrzewanie, mieszanie, działanie ultradźwiękami)
5. Wymrażanie i filtracja – jeżeli proces tego wymaga, powstały roztwór poddaje się wymrazaniu oraz filtracji. Roztwór jest chłodzony do temperatury 0oC w celu wykrystalizowania wosków i innych nierozpuszczalnych składników kompozycji zapachowej, a następnie oddzielany od wykrystalizowanych osadów.
6. Konfekcjonowanie – przelewanie gotowych perfum do butelek.

W domowej produkcji perfum DIY proponujemy znacznie uprościć ten proces do następujących kroków:

1. Opracuj kompozycję zapachową. Dodawaj olejki bezpośrednio do butelki z atomizerem.
2. Odstaw roztwór do zbukietowania na co najmniej 6 godzin
3. Dodaj alkohol etylowy i wstrząśnij buteleczką.
4. Dodaj wodę, nakręć atomizer i ponownie wstrząśnij butelką.
5. Odstaw perfumy w ciemne miejsce do leżakowania na minimum kilka dni.

Jeżeli w perfumach wytrącą się osady, możesz przefiltrować je np. przez filtr do kawy, ale nie jest to konieczne. Wystarczy przed użyciem wstrząsnąć butelką.

Jeśli chcesz poznać szczegółowy proces domowej produkcji perfum, zajrzyj do artykułu "Jak zrobić perfumy DIY".

Czym różnią się perfumy od wody perfumowanej?

Perfumy są powszechnie przyjętą nazwą na wszelkie pachnidła nadające zapach naszemu ciału. Wyróżniamy jednak różne rodzaje perfum, zależne od zastosowanego stężenia substancji zapachowych. 

Perfumy

Perfumy są spirytusowymi roztworami kompozycji zapachowych. Zawierają do 30% kompozycji rozpuszczonej w alkoholu (stężenie alkoholu 90-96%). 

Wody perfumowane

Wody perfumowane zawierają 8-15% kompozycji zapachowej, a użyty w nich alkohol ma stężenie 80-90%.

Wody toaletowe

Wody toaletowe to mieszaniny zawierające 4-8% substancji zapachowych rozpuszczonych w alkoholu o stężeniu 60-85%. Przy czym wody toaletowe męskie zawierają mniejsze stężenie kompozycji, bo 5%. 

Wody kolońskie

Wody kolońskie zawierają 3-5% kompozycji zapachowej w alkoholu o stężeniu 70-80%. Wodę kolońską można określić mianem wodno-alkoholowego roztworu olejków eterycznych, głównie cytrusowych.  

Wody odświeżające

Wody odświeżające zawierają 1-3% olejków eterycznych w 70-80%-owym alkoholu.

Jak widzisz, poszczególne produkty perfumeryjne różnią się zawartością kompozycji zapachowej, a co za tym idzie intensywnością i trwałością zapachu. Im mniej kompozycji zapachowej w produkcie, tym krócej zapach będzie wyczuwalny na skórze.

W perfumach najważniejsze jest wydobycie głębi, intensywności zapachu i pozostawienie go na skórze maksymalnie długo. Wody toaletowe i pozostałe typy wód mają za zadanie głównie odświeżać, orzeźwiać i poprawiać nastrój przyjemnym zapachem. 

Jeśli chcesz zrobić własne perfumy DIY od podstaw, zajrzyj do naszego artykułu "Jak zrobić perfumy DIY", w których krok po kroku opisujemy proces tworzenia wody toaletowej. Zainspiruj się także recepturą na Perfumy DIY w kremie Zapach orientu lub zajrzyj do artykułu "Jak zrobić perfumy DIY w kremie". Przejrzyj także całą bazę receptur na naturalne perfumy DIY. Życzymy powodzenia w komponowaniu własnych perfum DIY.